Związki zawodowe w Polsce mają szereg uprawnień wynikających z wymienionej wcześniej ustawy. Z tego powodu też mogą dużo więcej niż przeciętny pracownik, mają też większą siłę nacisku. Jakie konkretnie możliwości działania mają związki zawodowe w Polsce i na co mogą wpływać? 

• Kontrolują     zwolnienia – jeśli pracodawca chce     zwolnić kogoś dyscyplinarnie lub rozwiązać umowę na czas     nieokreślony, musi powiadomić o tym związek zawodowy działający     w firmie. Podobnie sprawa ma się przy planowaniu zwolnień     grupowych – związki mogą (a nawet powinny!) negocjować ich     warunki, aby były jak najbardziej korzystne dla osób zwalnianych.                                                      
• Mają     wpływ na zmiany w regulaminie pracy –     zdarza się, że pracodawca postanawia wprowadzić zasady, które     nie odpowiadają pracownikom. Może to być na przykład przejście     z trybu pracy hybrydowej na stacjonarną, ale także uzgodnienia     dotyczące czasu pracy, okresów rozliczeniowych czy kar. Związki     zawodowe konsultują takie pomysły. Muszą także zgodzić się na     zmianę reguł przyznawania premii i wynagradzania.
• Mają     wpływ na działanie funduszu socjalnego –     przedstawiciel ZZ jest członkiem komisji socjalnej, która     decyduje, na co będą przeznaczone pieniądze. Związek zawodowy     musi też wyrazić zgodę na likwidację funduszu (w innym przypadku     pracodawca może zrobić to w każdej chwili i bez konsultacji).
• Mogą     interweniować w sprawach indywidualnych –     związek zawodowy może kierować do pracodawcy zapytania, pisma i     wnioski dotyczące sytuacji poszczególnych pracowników –     wymierzonych kar, dyskryminacji (np. płacowej, ze względu na     płeć), warunków pracy czy płacy. Niektóre sytuacje kończą się     w sądzie pracy – organizacja związkowa może reprezentować     pracowników w takich sprawach oraz udzielać porad prawnych.
• Mają     prawo do informacji o stanie firmy –     pracownik ma niewielkie szanse, by dowiedzieć się na przykład o     poziomie płac w przedsiębiorstwie, sytuacji finansowej itd., a te     dane bywają ważne z różnych względów. Związek zawodowy może     zażądać takich informacji od pracodawcy, a ten musi mu je     udostępnić. Mogą one posłużyć jako argument, by np. negocjować     z pracodawcą lepsze warunki pracy czy podwyżki.
• Mogą     działać na rzecz zmian – związki     zawodowe mogą postulować zmiany w obrębie działania firmy. Ich     szczególnym uprawnieniem jest możliwość wejścia w spór     zbiorowy, czyli zorganizowanie strajku.

Może się wydawać, że skoro w Twojej firmie istnieje związek zawodowy, a jego rolą jest działanie w interesie zatrudnionych, to nie ma potrzeby dołączania do jego członków. Ostatecznie i bez Ciebie organizacja będzie działać dla wspólnego dobra. To prawda, ale mimo wszystko warto włączyć się w jej prace. Skutecznie działający związek zawodowy to dla pracowników duże wsparcie, ale zadań do wykonania jest sporo i każda para rąk się przyda.

Z artykułu 3 ust. 1 Ustawy o związkach zawodowych wynika, że pracodawca nie może zwolnić pracownika z powodu jego przynależności do istniejącego już związku zawodowego (zgodnie z zasadą równego traktowania) chyba, że pracodawca udowodni, że kierował się obiektywnymi powodami.

Podstawowym zadaniem związku zawodowego jest reprezentowanie i obrona praw pracowników oraz ich interesów zawodowych i socjalnych. Co do zasady związek zawodowy reprezentuje interesy pracowników, którzy są jego członkami.

Mogą one posłużyć jako argument, by np. negocjować z pracodawcą lepsze warunki pracy czy podwyżki. Mogą działać na rzecz zmian – związki zawodowe mogą postulować zmiany w obrębie działania firmy. Ich szczególnym uprawnieniem jest możliwość wejścia w spór zbiorowy, czyli zorganizowanie strajku.

Warunki wynagradzania za pracę ustala pracodawca. Jeżeli u danego pracodawcy działa zakładowa organizacja związkowa, pracodawca uzgadnia z nią treść regulaminu wynagradzania oraz ewentualne zmiany regulaminu wynagradzania (art. 772 §4 Kodeksu pracy). Pracodawca ma również obowiązek konsultować się ze związkiem zawodowym w sprawie zwolnień dyscyplinarnych, wypowiedzeń umowy pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy na czas nieokreślony oraz zamiaru wypowiedzenia warunków pracy lub płacy na mniej korzystne. To samo dotyczy zwolnień grupowych.

Na zasadach ustalonych odrębnymi przepisami związkom zawodowym przysługuje prawo prowadzenia rokowań zbiorowych oraz zawierania układów zbiorowych pracy, a także innych porozumień przewidzianych przepisami prawa pracy.